هەر دەما ئەم
هزر ل داهێنانێن گرنگ دکەین،ئێکسەر ناڤێن داهێنەرێن وەکی تۆماس ئەدیسون،گرهام بێل ،رایت برازەرس....هتد.... دهێنە سەر ئەزمانێ مە، هەروەکی یا دیار ئەم چ داهێنەرێن ئافرەت
نانیاسین.ئەڤە ژی رامانێ هندێ نینە کو داهێنانێن وان کێمتر گرنگیا خۆ یا هەی!هندەك
جارا ئافرەت خەبات و تێکوشین یاکری دا بەرائەتا داهێنانێ دەستخۆ ڤە بینیت.بۆ نمونە مارگرێت نایتثاد
( Margaret Knighthad ) بۆ دادگەهێ سەلماند و تێکوشینەکا مەزن کر کۆ بیرۆکەکا داهێنانا
وێ یا هاتیە دزين.....
ڤێرە من دڤێت چیرۆکێن پترژ 20 ئافرەتێن داهێنەرێن بەرزە بەرچاڤ بکەم کو داهێنانێن
وان ل کاروبارێن رۆژانە دا دهێنە بکارئینان:
1. Caller ID, Call Waiting -چاڤەرێبونا پەیوەندیێ ، ناسینا پەیوەندیکاری :
دکتورە (شێرلی ئان جاکسون) زانایا فیزیایا تیوری (فیزیا نظریة) وئێکەم ئافرەتا ئەمریکیە ژ بنەرەت ئەفریقی کو برۆاناما دکتورایێ وەرگرتی. ژ پەیمانگەها ماساچوستس یا تەکنولوجی، و ڤەکولینا وێ ل سالێن حەفتێیا دا هاتبوو کرن ل دوور خزمەتگوزاریا (چاڤەربوونا پەیوەندیێ و ناسینا پەیوەندیکاری / انتظار المكالمات و هویة المتصل) هەروەسا ڤەکولینا د. شێرلی هاریکاربوو بۆ داهێنانا گەلەك تشتێن دی وەکی
( فاکسا گەرۆك، کێبلێ رووناهی -ِfiber optic- وزا هەتاڤێ -solar cells- هتد...).
2.Dishwasher-
ئامێرێ ئامان شوشتنێ:
جۆزفین کوکرین ( Josephine Cochrane) دڤیا ئامێرەك هەبیت ئامانا بۆ بشۆت بلەز تر ژۆان ئەوێن ئامانا بۆ دشون و ئەگەرێن شکاندنا ئامانا کێمتربیت. جۆزفین بەرائەتا داهێنانا ڤی ئامێری وەرگرت ل سالا 1917 و کارگەهەکا تایبەت ڤەکر.
3.Kevlar — کیڤلەر:
ستیفانی کوولیك زانایا کیمیایێ بوو،
ماددێ کێشا وان سڤك ئاشکرا کر ئەوێن پێنج جارا ب هێزتر ژ ستیلی
(steel) لسالا 1965 . ئەڤ داهێنانە ب شێوەکێ بەرفرە
ل بەرهەم ئیانێن جۆدا جۆدا وەکی ئێلەکێن کولەنەبر ،دەرعێن خۆپاراستنێ،دەزگورکێن ناڤمالێ..هتد..هەروەسا
(Kevlar) ل موبایل، فروکە، و پرێن هەلواسایێ دا
ژی دهێتە بکارئینان.
4. The modern bra — ستیونێن مودێرن:
لسالا 1910،
دەمێ ماری فیلپس یەعقوب 19 سالی ، ئەوێ خۆ
ئامادەک دکر بۆ یاریێ وەکی هەرجار کەمەربەندا خۆ (corset)گرێدا ،لێ ڤێ جارێ لبن جلکێن
وێرا کەفت.بڤێ چەندێ ماری داخاز ژ خولاما خۆکر کو دەسمال و قەیتانا بۆ بینیت، بڤێ شێوەی
ئێکەم ستیونا سادە هاتە دروستکرن و بەرائەتا داهێنانێ وەرگرت لسالا 1914.
5.The
curling iron — مەکویێ پرچێ:
ثیورا ستێفنس
ل سالونا ژانان کار دکر ژبنەرەت ئەفریقی‌بوو، لسالا 1980 ئێکەم مەکویێ پرچێ دروستکر.
6.The fire
escape — رزگاربوون ژ ئاگری :
ئەم گەلەك ژ
ژیانا ئان کونیلی نزانین،بەلێ داهێنانا پرا رەڤینێ ژ ئاگری بۆیە دەسپێکا دروستکرنا
پرا رەڤینێ ژ ئاگری یا هەڤچەرخ. لسالا 1887 بەرائەتا داهێنانا خۆ وەرگرت. و نوکە ئەڤ
بوویە پشکەکا مەزن ژ یەدەگێن سەلامەتیێ ل باژیرێن مەزن.
7.The car
heater — هیتەرێ ترومبێلێ:
مارگرێت ٱ. ویلکوکس ئێکەم جیهازا گەرمکرنا ترومبێلێ
(هیتەر) داهێنا لسالا 1893. ئەڤ داهێنانا وێ
بۆ بنیاتی گەرمکەرێن ترومبێلێن نۆی ئەوا مە ل زڤستانێن سارد گەرم دکەت.
8.Life
rafts — بەلاما رزگارکرنێ:
ماریا بیزلی دیزانەکا نوی و سەلامتر و باشتر بۆ بەلاما رزگارکرنێ
کر. و بەرائەتا داهێنانێ وەرگرت لسالا 1882. و پاشی ئامێری هارینی دروستکر.
9.Computer
algorithm — خوارزمیێن کومپیوتەرێ:
کچا لورد
بایرون ئادا کینگ نویل زانایایەکا بلیمەتا بیرکاریێ بوو. ئادا لوڤلیس و چارلز باباج ل زانکویا لەندەن پێکڤە
کارکر لسەر بزوێنەرێ شیکاری ( analytical engine) و وێ پەرە ب پروگرامکرنا مەکینێ دا
(progmam mechine) ئەو بکارئینانا خوارزمیێن بیرکاریێ یان ب رامانەکا دی ئێکەم "برنامێ کومپیوتەرێ"
دانا.
10.
Wireless transmission — ڤەگوهاستنا بێ تێل:
ئەکتەرا ناڤو
دەنگا هولیوودێ و دهەمان دەم دا داهێنەر هێدی لامارم ، ل جەنگێ دووێی جیهانی ،وێ و
جۆرج ئەنتیل سیستەمێ رێبەریێ رادیویێ داهێنا.ژبەرکو سیستەمەکێ ئالوزبوو ئەڤ داهێنانە
کار پێ نەهاتەکرن حەتا سالا 1962. بەلێ ئەڤ سیتسەمێ هێدی دروستکری (ڤەگوهاستنا بێ تێل) گەلەك هاریکاربوو ژبۆ پێشڤەبرنا
سیستەمێ وای فای و بلوتوثی.
11. Central
heating — گەرمکرنا ناڤەندی:
ئەلیس پارکر
سیستەمێ گەرمکرنا مەرکەزی داهێنا کو ب غازێ
کاردکر لسالا 1919. هەرچەندە ئەڤ داهێنان وێ نە هاتە بکارئینان. بەلێ بۆ بیروکەکا مەزن
بۆ درستکرنا سیستەمێ گەرمکرنا مەرکەزی یا هەڤچەرخ.
12.Scotchgard —
سکوچگارد:
پاتسی شێرمان
زانایا کیمیایێ ئەمریکی بوو و پشکدار بوو ل
داهێنانا سپرا سکوچگارد (Scotchgard) دەمێ
ل کومپانیا 3M کار دکر، ب خەلەتیڤە هندەك ماددێ
مەتاتی فلوروکیمیایی رێشته سەر پێلاڤا هەڤکارا خۆ، پاشی بۆ دیاربوو ئەو جهێ
ئەو ماددە پێدا رژیایی رەنگێ پێلاڤێ نەگوهری و پاشی ئاڤ و زەیت سەر دا کر و تێدا دەرباز
نەبوو، ئەڤ روویدانە بۆ دەسپێکا داهێنانا
scotchgard....
سکوچگارد scotchgard جۆرەکێ سپر (بخاخ)ێ یە پاراستنا جلوبەرگا
دکەت ل تێپەربوونا هەر تشتەکێ روون (شڵ) ، بۆ نمونە، ئەگەر هندەک ڤێ جورە سپرێ پاڤێیە
جلوبەرگا و پاشی ئاڤێ یان زەیتی سەر‌بکەی ،ئەڤە ناهێلیت تێدا دەرباز‌بیت.
13.The
windscreen wiper-فرچێن جاما پێشایکی:
دەمێ ماری ئەندێرسن
سەرا نیویورك دا ل 1903. سەحکرێ شوفێرێ وێ جاما خۆ ڤەدکەت و بەفرێ لسەر جاما پێش دمالیت.
ئەڤ چەندە ئیزعاج بوو بۆ شوفێری و سەرنشینا
وهەروەسا یا مەترسی دار ژی بوو، ل هەمان سال ماری ئەندێرسن فرچێن جامێن پێشاییکێ داهێنا.
14.Computer
software -سوفتۆێرێ کومپیوتەرێ:
گرێیس هۆپەر
زانایایەکا ئەمریکی بوو د بوارێ کومپیوتەرێ و ئەدمیرالا دەریایا ئەمریکی دا، گرێیسێ وەرگێر (compiler) داهێنا ئەو زمانێ نڤیسینێ دگهوریت
بۆ کودێن کومپیوتەرێ هەروەسا زاراڤێ (bug)و(debugging) نویکرەڤە لسالا 1959و پشکداربوو
د پێشخستنا ئێك ژ پرۆگرامێن هەڤچەرخ _COBOL.
15. Space
station batteries — پاتریێن وێستگەها بۆشاییا ئەسمانی :
ئۆلگا د. گونزالێز
سانابریا زانا و داهێنەر، پاتریا نیکل-هیدروجین دروستکر ئەوا ژییەکێ درێژ هەی. ئەڤ
جۆرە پاتریە هاریکاریەکا مەزن بوو بۆ دابینکرنا ووزێ بۆ وێستگەهێن فەزاییێن نێڤ دەولەتی.
16. The
paper bag — کیسکێ کاغەزێ:
لسالا 1867،
مارگرێت نایت ل کارگەهەکا کیسکێن کاغەزێ کاردکر،
دەمێ دیتی کو ئافرەتێن کرێکار دەستی کیسکێن کاغەزێ لسقە یان سکوتین دکەن کو بنێ کیسکێ
پان بیت ،و ئەڤێ ژی کرێکار نەرەحت دکرن و دەمەکێ زۆر ژی پێچوو. ژبەرڤێ چەندێ بریار
دا ب درستکرنا مەکینا پانکرنا کیسکی ل سالا 1879.
17.Monopoly —یاریا
مونوپولی :
یاسایێن ڤێ یاریێ
ژ لایێ ئەلێزابێث ماجی ڤە هاتبوونە دانان..ئەڤ یاریە ل سالا 1935 بەلاڤ بوو ژلایێ پارکر
برازەرز پشتی بەرائەتا داهێنانێ کری ژ ئەلێزابێث
ڤە.
18.Disposable
diapers — دایبی:
لسالا 1946،
ماریون دونوڤان پەردا دۆشا عادی بکارئینانا بۆ درستکرنا کەڤەرێ دایبیێ دژی ئاڤێ. بەرائەتا
داهێنانێ دەستڤە ئینا لسالا 1949 و پاشی ئەڤ بەرائەتە هاتە فرۆتن بۆ کومپانیا (Keko)بەرامبەری
1 ملیون دولارا.
19.Liquid
Paper -کورێکتەر- لاك :
بیت سمێث گراهام
سکرتێر‌بوو. گەلەك لاك بکاردئینا بۆ ژێبرنا هەر خەلەتیەکێ لسەر دوکیومێنتا. چەندین
سال هوسا بوراندن. و سالا 1958 بەرائەتا داهێنانێ
وەرگرت، و لسالا 1979 ئەڤ بەرائەتە فرۆتە کومپانیا جیلیت بەرامبەری 47.5ملیون دولارا.
20.The
circular saw — مشارێ بازنەیی :
تابیثا بابت
کارێ رستەوچنینێ دکر و ئێکەم کەس بوو پێشنیارا بکارئینانا مشارێ بازنیی کر ل جهێ مشارێ
دوو سەر. و لسالا 1813 ئێکەم مشارێ بازنیی درستکر.
21.Solar-heated
houses —گەرمکرنا مالێ ب ووزا رۆژێ :
د. ماریا تیلێکس
زانایا فیزیکێ بوو و کار لسەر تەکنولوجیا ووزا رۆژێ دکر، لسالا 1947، موەلیدا ووزا کارەبێ
گەرمیێ داهێنا بۆ دابینکرنا گەرمێ بۆ مالا (دۆڤر)ی دگەل ئەندازیارێ بیناسازی ئیلیانور
ریمون.
22. CCTV -کامیرا
چاڤدێریێ:
ماری ڤان بریتن بروان سیستەمێ کامیرا چاڤدێریێ لسالا
1969 داهێنا، بۆ هاریکارکرن و گرنتیا پاراستنا سامانێ خەلکی، دەمێ دیتی پولیسێن نیویورك
گەلەك هێواشن لسەر داخازین هاریکاریێ.
23.The ice
cream maker_ ئامێرێ درستکرنا دوندرمێ :
نانسی جونسون
ئامێرێ دروستکرنا ئایس کرێمێ لسالا 1843 داهێنا.
24. The
medical syringe- سرنجا نۆژداری :
ئێك ژ سەیرترین
داهێنانێن نوژداریێن سەردەم ئەو کۆ لێتیتیا گیر لسالا 1899 سرنجا نوژداری داهێنا کو
تنێ ب دەستەکێ دهێتە دانان.
ئەرێ تە بەری
نوکە چ ژڤان داهێنانا دزانین کۆ ژلایێ ئافرەتێ ڤە هاتیە داهێنان؟😕
----------------------------------------------------------------------
رەزگین سەلیم
تعليقات
إرسال تعليق